Zwarte els

De zwarte els (Latijnse naam: Alnus glutinosa) is in Nederland een inheemse boomsoort en herkenbaar aan de bekende katjes. Deze, vaak meerstammige, boom is een mooie ranke verschijning en kan een hoogte van wel 24 meter bereiken, al gebeurt dit zelden. De boom dankt zijn Nederlandse naam aan de donkere schors bij jonge bomen. De zwarte els is een vroegere bloeier, zelfs als het nog volop winter is. De elzenproppen blijven in de winter aan de boom blijven hangen en zijn een belangrijke voedselbron voor vogels waaronder het sijsje en de putter. In vroeger tijden werd de els gezien als een duivelse boom. Elzenhout wordt namelijk oranjerood als het aan de lucht wordt blootgesteld en daarom dacht men dat de boom bloedde. De drassige plaatsen waar elzen groeien droeg bij aan het ontstaan van nog meer volksgeloof. Zo zouden dwaallichtjes in de elzen niets vermoedende reizigers de moerassen in lokken…

Door de stroom verzorgd

Een deel van de Latijnse naam zegt al iets over de favoriete plek van de boom. ‘Alnus’ is afgeleid van ‘alor amne’ wat betekent: ik word door de stroom verzorgd. Je ziet elzen dan ook vaak langs oevers, bij beken, in moerassen, aan singels en sloten staan. De toevoeging ‘glutinosa’ staat voor de kleverigheid van de knoppen en het jonge blad. Het zwarte elzenhout bevat chemische stoffen die het waterafstotend maken. Onder water heeft dit hout dan ook een zeer lange levensduur en wordt vaak gebruikt als heipaal. De vroegere fundering van Amsterdam bestond uit elzenhout.

Eigenschappen en toepassingen

Een sterk punt is dat elzen op voedselarme plaatsen kunnen groeien waar veel andere bomen dat niet kunnen. Dat is te danken aan de wortelknolletjes waarin zich bacteriën bevinden. Hierdoor kan de boom rechtstreeks stikstof uit de lucht op nemen en zo zelf in een deel van de behoefte voorzien. Dat zorgt voor een bodem verbeterend effect. Elzen zijn prima geschikt als solitaire boom maar zeker ook als haag. Door de constructie van dichte takken is de zwarte els is goed bestand tegen zee)wind en stuifzand. Vroeger werden op Terschelling de akkers tegen zeewind en stuifzand beschermt door het aanplanten van elzenhagen. Een geschikte boom dus voor de winderige kuststreek, maar ook voor tuinen met een hoge grondwaterstand. De zwarte els is goed bestand tegen overstromingen, is winterhard (verdraagt een temperatuur tot -35 gr.C) en kan tegen strooizout. De boom heeft geen problemen met grove snoei of knotten, maar houdt niet van verharding (bestrating).