Laanbomen

De zwarte els (Latijnse naam: Alnus glutinosa) is in Nederland een inheemse boomsoort en herkenbaar aan de bekende katjes. Deze, vaak meerstammige, boom is een mooie ranke verschijning en kan een hoogte van wel 24 meter bereiken, al gebeurt dit zelden. De boom dankt zijn Nederlandse naam aan de donkere schors bij jonge bomen. De zwarte els is een vroegere bloeier, zelfs als het nog volop winter is. De elzenproppen blijven in de winter aan de boom blijven hangen en zijn een belangrijke voedselbron voor vogels waaronder het sijsje en de putter. In vroeger tijden werd de els gezien als een duivelse boom. Elzenhout wordt namelijk oranjerood als het aan de lucht wordt blootgesteld en daarom dacht men dat de boom bloedde. De drassige plaatsen waar elzen groeien droeg bij aan het ontstaan van nog meer volksgeloof. Zo zouden dwaallichtjes in de elzen niets vermoedende reizigers de moerassen in lokken… Door de stroom verzorgd Een deel van de Latijnse naam zegt al iets over de favoriete plek van de boom. ‘Alnus’ is afgeleid van ‘alor amne’ wat betekent: ik word door de stroom verzorgd. Je ziet elzen dan ook vaak langs oevers, bij beken, in moerassen, aan singels en sloten staan. De toevoeging ‘glutinosa’ staat voor de kleverigheid van de knoppen en het jonge blad. Het zwarte elzenhout bevat chemische stoffen die het waterafstotend maken. Onder water heeft dit hout dan ook een zeer lange levensduur en wordt vaak gebruikt als heipaal. De vroegere fundering van Amsterdam bestond uit elzenhout. Eigenschappen en toepassingen Een sterk punt is dat elzen op voedselarme plaatsen kunnen groeien waar veel andere bomen dat niet kunnen. Dat is te danken aan de wortelknolletjes waarin zich bacteriën bevinden. Hierdoor kan de boom rechtstreeks stikstof uit de lucht op nemen en zo zelf in een deel van de behoefte voorzien. Dat zorgt voor een bodem verbeterend effect. Elzen zijn prima geschikt als solitaire boom maar zeker ook als haag. Door de constructie van dichte takken is de zwarte els is goed bestand tegen zee)wind en stuifzand. Vroeger werden op Terschelling de akkers tegen zeewind en stuifzand beschermt door het aanplanten van elzenhagen. Een geschikte boom dus voor de winderige kuststreek, maar ook voor tuinen met een hoge grondwaterstand. De zwarte els is goed bestand tegen overstromingen, is winterhard (verdraagt een temperatuur tot -35 gr.C) en kan tegen strooizout. De boom heeft geen problemen met grove snoei of knotten, maar houdt niet van verharding (bestrating).

De Zwarte els Laciniata (Alnus Glutinosa Laciniata) is een elegant ogende boom. Met zijn kleine, diep ingesneden bladeren en de brede, kegelvormige bladerkroon is het een sieraad in grote tuinen of parken. Meer dan andere elzen geeft de Alnus Glutinosa Laciniata een bijzondere seizoenbeleving. In de winter trekt de boom veel zaadetende vogels aan die zich te goed doen aan de zaden in de elzenproppen. Zwarte els Laciniata: een bijzondere seizoenbeleving De Zwarte els Laciniata is een grote boom die een hoogte van 12 meter kan bereiken. Het bladerdak kan uitgroeien tot wel 8 meter breed. Daardoor is de boom minder geschikt voor kleine tuinen. Maar de kegelvormige groeivorm met de iets afhangende takken geven de boom een elegant uiterlijk dat erg decoratief is in grote tuinen of parken. De verschijning van Alnus Glutinosa Laciniata verandert met de seizoenen. Dit zorgt voor een bijzondere seizoenbeleving. In februari begint de bloei van de boom met de opvallende katjes. De mannelijke katjes zijn geelbruin en kunnen wel 7 cm lang worden. De vrouwelijke katjes zijn een stuk kleiner. Hierna verschijnen de paarsachtige knoppen waaruit frisgroene jonge blaadjes groeien. Deze blaadjes groeien uit naar een diepe donkergroene kleur. In de herfst verkleuren de bladeren naar een mooi helder geel. De gele herfstbladeren blijven tot diep in het najaar aan de boom hangen. Vanaf september tot ver in de winter wordt de boom gesierd met eikelvormige elzenpropjes. Dit zijn de verhoute vrouwelijke katjes waarin zich de zaden bevinden. De elzenproppen zijn, vanwege de zaadjes, zeer geliefd bij menig zaadetend vogeltje. Veelzijdig gebruik van elzenproppen Elzen zijn eenhuizig. Dat betekent dat vrouwelijke en mannelijke bloemen aan dezelfde boom groeien. Dit worden katjes genoemd. Bij de zwarte els Laciniata verschijnen de mannelijke, hangende katjes al in februari. De vrouwelijke katjes zijn veel korter en minder opvallend. In de herfst verhouten de vrouwelijke katjes. Ze lijken dan op kleine dennenappels en worden elzenproppen genoemd. Deze elzenproppen blijven vaak een jaar aan de boom hangen, waardoor ze, vooral in de winter, een belangrijke voedselbron vormen voor veel soorten zaadetende vogels. Behalve als voedselvoorraad voor vogels, hebben de elzenproppen ook een decoratieve functie. Ze worden bijvoorbeeld veel gebruikt in bloemenboeketten. Minder bekend is het gebruik van elzenproppen in aquaria. Naast dat ze het aquarium een natuurlijke uitstraling geven, zijn ze ook goed voor de gezondheid van de vissen. De elzenproppen geven in het water looizuren af die bacterie- en schimmelwerend zijn. Meer vogels in uw tuin De Zwarte els Laciniata maakt van uw tuin een levendige plek. Veel vogelsoorten houden zich graag op tussen het gebladerte van de boom. Het brede bladerdek geeft ze daar alle ruimte voor. Ook in de winter is het tussen de takken een drukte van belang. Vogels als putter, sijs, keep en vink snoepen van de zaden uit de elzenproppen. Als u van vogels houdt, is de Alnus Glutinosa Laciniata een verrijking van uw tuin.

De Zweedse lijsterbes, een volle kleine boom met open kroon De Zweedse lijsterbes, ook wel Sorbus Scandia genaamd, is een kleine loofboom die van oorsprong afkomstig is uit het zuiden van Scandinavië. Deze soort is ontstaan uit een kruising tussen de lijsterbes en de Zweedse meelbes. De Latijnse naam is Sorbus Intermedia. Eenmaal volgroeid kan deze kleine boom een hoogte van 10 tot 12 meter bereiken. Het wordt dan een prachtige volle boom met een open kroon die bij oudere bomen rood kleurt. Het blad van de Zweedse lijsterbes lijkt wel wat op het blad van een varen. De plant is ook ecologisch waardevol. Niet alleen lijsters zijn er dol op. De bessen worden ook door veel andere vogels en zoogdieren gegeten. Boomsoorten die dracht produceren zijn ook interessant voor bijen. De Zweedse lijsterbes is een drachtboom voor bijen. Roomwitte bloemtrossen en oranje-rode bessen Vanaf de maanden mei en juni kunt u volop genieten van de geurende roomwitte bloemtrossen. De roomwitte bloemen van de Zweedse lijsterbes zijn zelfs nog wat groter dan die van de gewone lijsterbes. Na de bloei verschijnen er oranje-rode bessen die tot laat in de herfst blijven hangen en fraai contrasteren tegen het groene blad. Deze besjes bevatten veel vitamine C maar zijn zuur en bitter. De Kelten waren van mening dat je door het eten van deze besjes weer jong werd. In de herfst zijn de warme geel en oranje tinten van de verkleurende bladeren van de Zweedse lijsterbes een lust voor het oog. Toepassing In Scandinavië wordt deze kleine boom vooral als straatboom toegepast. En niet zonder reden. De Zweedse lijsterbes is niet alleen goed bestand tegen luchtvervuiling maar ook kunnen de wortels goed tegen bestrating. Bovendien is de plant windbestendig. De Zweedse lijsterbes is dan ook populair in Nederland. In veel gemeenten wordt deze kleine boom in lanen, parken en op begraafplaatsen geplaatst. Dat was vroeger al zo. In vroegere tijden werden in de Schotse Hooglanden al lijsterbessen op kerkhoven geplant om demonen weg te houden. De lijsterbes is namelijk het symbool van bescherming tegen het kwaad. In middelgrote en grote (dak)tuinen komt deze kleine boom uitstekend tot zijn recht. En omdat de matige zeewind verdraagt, doet deze plant het ook in de kustgebieden. Planten met kluit kan van half november tot eind april en de Zweedse lijsterbes groeit optimaal op een kalkrijke bodem. Het is een niet veeleisende plant die zowel in de zon als in de halfschaduw geplant kan worden en goed bestand is tegen droogte, hitte en kou. De plant is zeer winterhard en verdraagt een temperatuur tot -25 gr. C en is bovendien resistent tegen bacterievuur.